Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh báo cáo tại Diễn đàn. Ảnh: Trung tâm NC Truyền thông KHCN.

Ngày 13/7, Diễn đàn cấp cao và Triển lãm quốc tế về Công nghiệp 4.0 - Industry 4.0 Summit 2018 - với chủ đề “Tầm nhìn và chiến lược phát triển đột phá trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư” đã được Chính phủ và Ban Kinh tế Trung ương tổ chức tại Hà Nội.

Tham dự có Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình và gần 2.000 đại biểu, trong đó có 11 đại sứ và đại diện các tổ chức quốc tế, hơn 50 chuyên gia hàng đầu khu vực và thế giới, các doanh nghiệp trong nước và quốc tế.

Nắm bắt thời cơ và vượt qua thách thức

Nhận định về cuộc CMCN 4.0, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình nhấn mạnh, việc khai thác đúng đắn và kịp thời những cơ hội của CMCN 4.0 là thách thức chung của các quốc gia, nhưng đối với một nước đang phát triển như Việt Nam, thách thức đó càng lớn.

Một mặt, cuộc Cách mạng Công nghiệp mới mở ra cho chúng ta nhiều cơ hội trong việc nâng cao trình độ công nghệ, năng lực sản xuất và cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu; tạo ra sự thay đổi lớn về mô hình kinh doanh bền vững hơn và cơ hội cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; mang lại tiềm năng cho các nước đang phát triển có thể rút ngắn quá trình công nghiệp hóa bằng cách đi tắt, đón đầu, phát triển nhảy vọt lên công nghệ cao hơn.

Tuy nhiên, nếu không có cách tiếp cận đúng và bắt kịp nhịp độ phát triển của thế giới và khu vực, Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ tụt hậu ngày càng xa về công nghệ, tình trạng dư thừa lao động kỹ năng thấp và sự bất bình đẳng trong xã hội. Bên cạnh đó, sự liên kết và gắn kết trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0 dẫn tới vấn đề biên giới mềm, quyền lực mềm, vấn đề an ninh không gian mạng và an ninh phi truyền thống, tội phạm công nghệ cao xuyên quốc gia, từ đó đòi hỏi cần có sự ứng phó chủ động và kiểm soát tốt để bảo đảm chủ quyền và an ninh cho người dân và đất nước.

Cùng quan điểm đó, trong báo cáo tại Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh khẳng định: CMCN 4.0 là xu thế tất yếu và diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Đối với Việt Nam, CMCN 4.0 đang mang lại cơ hội cho nền kinh tế số, sản xuất và dịch vụ thông minh như các loại hình nông nghiệp thông minh, du lịch thông minh... giúp tăng năng suất lao động, tiết kiệm chi phí quản lý, chi phí sản xuất, mang lại lợi ích to lớn cho Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Trong thời gian qua, Việt Nam cũng đã có những bước phát triển mạnh mẽ về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đặt nền tảng cho việc ứng dụng thành công các công nghệ của CMCN4.0.

Nền kinh tế số Việt Nam đã phát triển không ngừng về cả nền tảng hạ tầng kết nối số lẫn thị trường kinh doanh. Năm 2007, số người sử dụng Internet ở Việt Nam là 17,7 triệu người. Đến năm 2017, số người sử dụng Internet ở Việt Nam đã tăng lên 64 triệu, xấp xỉ 67% dân số. Việt Nam hiện xếp thứ 13 trong top 20 quốc gia có số dân sử dụng mạng Internet đông nhất thế giới. Các doanh nghiệp viễn thông, Internet ở Việt Nam đã phát triển liên tục và đạt doanh thu 6,1 tỷ USD, góp phần tạo ra hơn 851 nghìn việc làm cho xã hội.

Theo báo cáo đánh giá đánh giá mức độ sẵn sàng cho CMCN 4.0 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), Việt Nam xếp thứ 48/100 về cấu trúc của nền sản xuất và thứ 53/100 về các yếu tố dẫn dắt sản xuất. Đánh giá về mức độ sẵn sàng, Việt Nam mặc dù vẫn ở nhóm sơ khởi nhưng khá gần với nhóm tiềm năng cao.

Tuy vậy, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho rằng, CMCN 4.0 cũng đặt ra những thách thức, đòi hỏi Chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam phải có những đổi mới mạnh mẽ, bao gồm xây dựng một hành lang pháp lý chặt chẽ cho nền kinh tế số, các mô hình sản xuất và dịch vụ thông minh, đồng thời phát triển cơ sở hạ tầng và đào tạo, bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao.

Theo Bộ trưởng, để chủ động ứng phó với các tác động của CMCN4.0, nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức, Việt Nam đã, đang và sẽ kiên trì thực hiện quan điểm của Đảng về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Cùng với nguồn nhân lực chất lượng cao, đây sẽ trở thành một trong ba đột phá chiến lược; là đòn bẩy của tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng; nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và của cả nền kinh tế.

Kết nối thông minh để không để ai bị bỏ lại phía sau

Thủ tướng thăm gian hàng công nghệ của FPT trong khuôn khổIndustry 4.0 Summit 2018. Ảnh: VNE.

Để nắm bắt thời cơ và vượt qua các thách thức trong cuộc CMCN 4.0, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh 4 nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt cần thực hiện trong thời gian tới, đó là: i) Tập trung hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, pháp luật cho phát triển nền kinh tế số, công nghiệp thông minh; (ii) Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, đặc biệt là công nghệ thông tin và hạ tầng thông tin sẵn sàng cho Công nghiệp 4.0; (iii) Phát triển nhanh nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu xây dựng nền kinh tế số; (iv) thúc đẩy phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia khởi nghiệp sáng tạo trong mọi ngành, lĩnh vực.

Thủ tướng cũng lưu ý về việc xử lý các mặt trái của cách mạng công nghiệp 4.0, như những vấn đề về sự thay đổi của môi trường việc làm, thất nghiệp hay biến đổi xã hội, để "không ai bị bỏ lại phía sau" theo tinh thần của Diễn đàn.

"Tư duy mới, cách làm mới là vô cùng quan trọng, nhất là ở vùng sâu vùng xa, những bộ phận người dân còn khó khăn. Từ những hoạt động như nuôi tôm, nông nghiệp, cho tới đánh bắt ngoài khơi cũng cần có thay đổi tư duy. Thành công hay không chính là từ nhận thức và hành động của chúng ta", Thủ tướng kết luận.

Nối tiếp phần chia sẻ của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng Việt Nam phải đổi mới bằng được hệ thống sáng tạo quốc gia. "Hệ thống này trước đây gồm các chủ thể như Chính phủ, viện nghiên cứu và các trường đại học, còn các doanh nghiệp chưa rõ vai trò. Trong hệ thống mới thì doanh nghiệp phải là trung tâm, còn viện nghiên cứu, đại học sẽ đóng vai trò hỗ trợ", Phó thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng nhấn mạnh đến khía cạnh xã hội trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với đặc tính quan trọng là kết nối. "Không chỉ kết nối thiết bị với thiết bị, mà đặc tính kết nối của thời kỳ 4.0 còn là thiết bị với con người, con người với con người. Nếu áp dụng kết nối thông minh, chúng ta sẽ huy động được sự đồng thuận của toàn xã hội. Từng người sẽ không bị bỏ lại phía sau và Việt Nam cũng không lỡ tàu 4.0" - Phó Thủ tướng nói.